ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ: ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದ ಇಂದಿನವರೆಗೆ
ಭಾರತವು ಕ್ರಿ.ಪೂ 3 ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯಿಂದ ದೀರ್ಘ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ದೇಶವನ್ನು ಆಳಿವೆ. ಭಾರತವು 1947 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಅಂದಿನಿಂದ ವಿಶ್ವದ ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಸಾರಾಂಶ ಇಲ್ಲಿದೆ:
- ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತ: ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆಯು ಕ್ರಿ.ಪೂ 3300 ರಿಂದ 1300 ರವರೆಗೆ ಈಗಿನ ವಾಯುವ್ಯ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು.
- ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತ: ಕ್ರಿ.ಪೂ. 3ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಹಾನ್ ಅಶೋಕನ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸಿತು. ಕ್ರಿ.ಶ 4 ರಿಂದ 6 ನೇ ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ ಆಳಿದ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ಸುವರ್ಣ ಯುಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
- ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತ: ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ 12 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ತುರ್ಕಿ ಯುದ್ಧನಾಯಕರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. 1526 ರಲ್ಲಿ ಬಾಬರ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿತು.
- ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ: ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು 17 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಕ್ರಮೇಣ ದೇಶದ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. 1857 ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ವಿಸರ್ಜನೆಗೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದಿಂದ ಭಾರತದ ನೇರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.
- ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ: ಭಾರತವು 1947 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯಿತು. 1999 ರ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಯುದ್ಧ ಸೇರಿದಂತೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗಿನ ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶವು ಭಾಗಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು 1974 ಮತ್ತು 1998 ರಲ್ಲಿ ಪರಮಾಣು ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದೆ.
- ಆಧುನಿಕ ಭಾರತ: ಭಾರತವು ಈಗ ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತವು ಜಿ 20 ಮತ್ತು ಬ್ರಿಕ್ಸ್ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಅದರ ಸ್ಥಳ, ಅದರ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಅದರ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತವು ಚೀನಾ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ದೇಶವು 1.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಜನರಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಎರಡನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ಅದರ ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳು, ಧರ್ಮಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿದೆ. ದೇಶವು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಜಾಗತಿಕ ಘಟನೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಸಜ್ಜಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಕಾಲರೇಖೆ
ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತ
- ಕ್ರಿ.ಪೂ. 3300-1300: ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ
- ಕ್ರಿ.ಪೂ. 1500-500: ವೈದಿಕ ಯುಗ
- ಕ್ರಿ.ಪೂ. 500-200: ಮಗಧ ಮತ್ತು ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉದಯ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಕ್ರಿ.ಪೂ. 200-200 ಸಾ.ಶ: ಕುಶಾನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ
- ಸಾ.ಶ. 300-500: ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ
ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತವು ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅದರ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಭಾವವು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ಮಹಾನ್ ಅಶೋಕನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಒಂದೇ ಆಡಳಿತಗಾರನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿದ ಮೊದಲನೆಯದು. ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮಹಾನ್ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತ
- ಸಾ.ಶ. 600-1200: ರಜಪೂತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು
- ಸಾ.ಶ. 1001-1186: ಘಜ್ನವಿದ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ
- ಸಾ.ಶ. 1192-1206: ಘೋರಿ ರಾಜವಂಶ
- ಸಾ.ಶ. 1206-1526: ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು
- ಸಾ.ಶ. 1336-1398: ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ
- ಸಾ.ಶ. 1526-1707: ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ
ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತವನ್ನು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ರಾಜವಂಶಗಳ ಅನುಕ್ರಮವು ಆಳಿತು. ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಉಪಖಂಡದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ದಕ್ಷಿಣದ ಪ್ರಮುಖ ಹಿಂದೂ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು.
ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತ
- ಸಾ.ಶ. 1600-1857: ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ
- ಸಾ.ಶ. 1857-1947: ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್
17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು, ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಇದು ಉಪಖಂಡದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿತು. 1857 ರಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಮುಖ ದಂಗೆ ನಡೆಯಿತು. ದಂಗೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ನೇರ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು.
ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ
- 1947-ಪ್ರಸ್ತುತ: ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯ
ಭಾರತವು 1947 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯಿತು. ದೇಶವನ್ನು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರಮುಖ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ.
ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸವಾಲುಗಳು
ಭಾರತವು ಇಂದು ಹಲವಾರು ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ:
- ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಚೀನಾದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳು: ಭಾರತವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಎರಡರೊಂದಿಗೂ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ವಿವಾದಗಳು ಯುದ್ಧಗಳು ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.
- ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ: ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಗುಂಪುಗಳು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಗೆ ಭಾರತವು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬಲಿಪಶುವಾಗಿದೆ.
- ನೀರಿನ ಭದ್ರತೆ: ಭಾರತವು ತನ್ನ ಜಲ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹಲವಾರು ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ, ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯ ಅಪಾಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ.
- ಇಂಧನ ಭದ್ರತೆ: ಭಾರತವು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪೂರೈಕೆ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಈ ಸವಾಲುಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಜಾಗತಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ಏರಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ದೇಶವು ಬಲವಾದ ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಯುವ ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ರೋಮಾಂಚಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ
ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಅದರ ಭೌಗೋಳಿಕತೆ, ಅದರ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡವು ಉತ್ತರ, ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪರ್ವತಗಳು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಂದ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು ಖೈಬರ್ ಪಾಸ್ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಮೂಲಕ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿತ್ತು.
ಕ್ರಿ.ಪೂ 3300 ರಿಂದ 1300 ರವರೆಗೆ ಸಿಂಧೂ ನದಿ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯು ವಿಶ್ವದ ಮೊದಲ ಪ್ರಮುಖ ನಾಗರಿಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೆಚ್ಚು ನಗರೀಕರಣಗೊಂಡ ಸಮಾಜವಾಗಿತ್ತು. ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆಯ ಜನರು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ಇತರ ನಾಗರಿಕತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡಿದರು.
ಕ್ರಿ.ಪೂ. 1500 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ವೈದಿಕ ಯುಗವು ದೊಡ್ಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಹುರುಪಿನ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಜನರು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಬಂದ ಅಲೆಮಾರಿ ಪಶುಪಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ತಂದರು, ಅದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಕ್ರಿ.ಪೂ. 6 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಗಧದ ಉದಯವು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಯುಗದ ಆರಂಭವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿತು. ಮಗಧವು ಪೂರ್ವ ಗಂಗಾ ಬಯಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ರಾಜ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಪ್ರಬಲ ಮತ್ತು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಆಳಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಅವರು ಉಪಖಂಡದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು.
ಕ್ರಿ.ಪೂ 322 ರಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ ಮೌರ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ಒಂದೇ ಆಡಳಿತಗಾರನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದುಗೂಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಗಿದೆ. ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮಹಾನ್ ಅಶೋಕನ (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 273-232) ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಅಶೋಕನು ಅದ್ಭುತ ಮಿಲಿಟರಿ ತಂತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಬುದ್ಧಿವಂತ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಗಡಿಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಉಪಖಂಡದಾದ್ಯಂತ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದನು.
ಸಾ.ಶ. 320 ರಲ್ಲಿ ಒಂದನೇ ಚಂದ್ರಗುಪ್ತನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ. ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿತು. ಇದು ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯ ಸಮಯವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನಗಳು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದವು.
ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಉದಯ ಮತ್ತು ಪತನವು ಹೊಸ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಗಳ ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಅದರ ಹೇರಳವಾದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಅದರ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು.
ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಅಂಶಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ:
- ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ: ಭಾರತವು ಪರ್ವತಗಳು, ನದಿಗಳು, ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಮರುಭೂಮಿಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಭೌಗೋಳಿಕ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶಾಲ ಮತ್ತು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಈ ಭೌಗೋಳಿಕತೆಯು ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಇಡೀ ಉಪಖಂಡವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿಸಿತು.
- ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು: ಭಾರತವು ಫಲವತ್ತಾದ ಭೂಮಿ, ಖನಿಜಗಳು ಮತ್ತು ನೀರಿನಂತಹ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಿಂದ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಪತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದಿಂದ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತು.
- ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳು: ಭಾರತವು ಖೈಬರ್ ಪಾಸ್ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಮೂಲಕ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ವಿಶ್ವದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈ ವ್ಯಾಪಾರವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತಂದಿತು, ಆದರೆ ಇದು ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿತು.
- ಧರ್ಮ: ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಧರ್ಮಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಧರ್ಮಗಳು ದೇಶದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಮಾಜವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ.
ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಅಂಶಗಳು ಉಪಖಂಡದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಇಸ್ಲಾಂನ ಉದಯ, ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಅವನತಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ನಿರಂತರ ಯುದ್ಧ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು.
ಸಾ.ಶ. 712ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಧ್ ಅನ್ನು ಅರಬ್ಬರು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಗಮನದ ಆರಂಭವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿತು. ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ, ಇಸ್ಲಾಂ ಉಪಖಂಡದಾದ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಹರಡಿತು. ಘಜ್ನವಿದ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (ಸಾ.ಶ. 977-1186) ಮತ್ತು ಘೋರಿ ರಾಜವಂಶ (ಸಾ.ಶ. 1192-1206) ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಎರಡು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿವೆ. ಅವರು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.
ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು (ಸಾ.ಶ. 1206-1526) ಭಾರತದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ಆಳಿದ ಮೊದಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಗಿದೆ. ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಮುಹಮ್ಮದ್ ಘೋರಿಯ ಮಾಜಿ ಗುಲಾಮ ಕುತುಬುದ್ದೀನ್ ಐಬಕ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಅಲ್ಲಾವುದ್ದೀನ್ ಖಿಲ್ಜಿಯ (ಸಾ.ಶ. 1296-1316) ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿದರು. ಖಿಲ್ಜಿ ಒಬ್ಬ ಅದ್ಭುತ ಮಿಲಿಟರಿ ತಂತ್ರಜ್ಞನಾಗಿದ್ದನು, ಅವನು ಸುಲ್ತಾನರ ಗಡಿಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಗೋಲರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು.
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (ಸಾ.ಶ. 1336-1398) ದಕ್ಷಿಣದ ಪ್ರಮುಖ ಹಿಂದೂ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ ಇಬ್ಬರು ಸಹೋದರರಾದ ಒಂದನೇ ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಒಂದನೇ ಬುಕ್ಕರಾಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಹಲವಾರು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿರೋಧಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿತು.
ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (ಸಾ.ಶ. 1526-1707) ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ತೈಮೂರ್ ಮತ್ತು ಗೆಂಘಿಸ್ ಖಾನ್ ಅವರ ವಂಶಸ್ಥರಾದ ಬಾಬರ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಮೊಘಲರು ಉಪಖಂಡದ ಬಹುಭಾಗದ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂಗಳು, ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಸಿಖ್ಖರ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಆಳಿದರು. ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮಹಾನ್ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಅವಧಿಯಾಗಿತ್ತು.
17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಅವನತಿ ಹೊಂದಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಆಂತರಿಕ ದಂಗೆಗಳು, ಆರ್ಥಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳ ಉದಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದವು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಾ.ಶ 1707 ರಲ್ಲಿ ಔರಂಗಜೇಬನ ಮರಣದೊಂದಿಗೆ ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಪತನಗೊಂಡಿತು.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ನಿರಂತರ ಯುದ್ಧದಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಉದಯ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಅವನತಿ ಕೂಡ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಅಂಶಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ:
- ಇಸ್ಲಾಂನ ಉದಯ: ಸಾ.ಶ. 7 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಸ್ಲಾಂನ ಆಗಮನವು ಘಜ್ನವಿದ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಘೋರಿ ರಾಜವಂಶ, ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರು ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಂತಹ ಪ್ರಬಲ ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಉದಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಹಲವಾರು ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದವು.
- ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಅವನತಿ: ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಧರ್ಮವಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇಸ್ಲಾಂನ ಉದಯ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಪುನರುಜ್ಜೀವನ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದಾಗಿ ಇದು ಸಾ.ಶ 12 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅವನತಿ ಹೊಂದಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಅವನತಿಯು ಪಾಲರು ಮತ್ತು ಸೇನಾಗಳಂತಹ ಬೌದ್ಧ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.
- ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧ: ಮಧ್ಯಯುಗದುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ನಿರಂತರ ಯುದ್ಧ ನಡೆಯಿತು. ಈ ಯುದ್ಧವು ಧಾರ್ಮಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿವಾದಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಬಯಕೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು.
- ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳ ಉದಯ: ಸಾ.ಶ. 17 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ಸಿಖ್ಖರಂತಹ ಹಲವಾರು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು. ಈ ಶಕ್ತಿಗಳು ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅದರ ಕುಸಿತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದವು.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಅಂಶಗಳು ಉಪಖಂಡದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ.
ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ
ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕಾರದ ವಿಸ್ತರಣೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನೇರ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಉದಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು.
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು 17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸರಕುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು, ಮತ್ತು 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ಇದು ಉಪಖಂಡದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತವು ಶೋಷಣೆ ಮತ್ತು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ಇದು 1857 ರ ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ದಂಗೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.
ಸಿಪಾಯಿ ದಂಗೆಯ ನಂತರ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಿರೀಟವು ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ನೇರ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ 1858 ರಿಂದ 1947 ರವರೆಗೆ ನಡೆಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ರೈಲ್ವೆ ಮತ್ತು ಟೆಲಿಗ್ರಾಫ್ ಮಾರ್ಗಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಯ ಸ್ಥಾಪನೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಧಿಕಾರದ ಮೇಲೆ ಬಿಗಿಯಾದ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿದರು.
19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಉದಯವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಸವಾಲೊಡ್ಡಿತು. 1885 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತವನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು ಮತ್ತು 1930-31 ರ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರ ಚಳವಳಿಯಂತಹ ಹಲವಾರು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.
ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ವೇಗಗೊಳಿಸಿತು. 1947 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತವು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯಿತು. ದೇಶವನ್ನು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಯಿತು.
ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ:
- ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿಸ್ತರಣಾವಾದ: ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕಾರದ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತದ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಉತ್ಸುಕರಾಗಿದ್ದರು.
- ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆ: ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಪ್ರಗತಿ ಮತ್ತು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷರು ಹಲವಾರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು, ಆದರೆ ಅವರು ಅಧಿಕಾರದ ಮೇಲೆ ಬಿಗಿಯಾದ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿದರು.
- ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ: 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಉದಯವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಸವಾಲೊಡ್ಡಿತು. ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಯಮಾಡಳಿತವನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.
- ವಿಭಜನೆ: 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದೊಂದಿಗೆ ದೇಶವನ್ನು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಎಂಬ ಎರಡು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ವ್ಯಾಪಕ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಂತರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಆಘಾತಕಾರಿ ಘಟನೆಯಾಗಿದೆ.
ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಅಂಶಗಳು ಉಪಖಂಡದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ.
ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ
ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ದೇಶದ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಸ್ಥಳ, ಅದರ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ.
ಭಾರತವು ಏಷ್ಯಾ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದ ಅಡ್ಡಹಾದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಸ್ಥಾನವು ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಆಟಗಾರನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ. ಭಾರತವು 1.3 ಬಿಲಿಯನ್ ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಲಿಪ್ತ ಮತ್ತು ಬಹುಪಕ್ಷೀಯತೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿದ ಭಾರತದ ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದೆ.
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಗಮನವು ಆಂತರಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೇಲೆ ಇತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಶೀತಲ ಸಮರದ ನಂತರದ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಭಾರತವು ಜಾಗತಿಕ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಹಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಸಂಘ (ಸಾರ್ಕ್) ಮತ್ತು ಬಹು-ವಲಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಹಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಂಗಾಳ ಕೊಲ್ಲಿ ಉಪಕ್ರಮ (ಬಿಮ್ಸ್ಟೆಕ್) ನಂತಹ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ. ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯಂತಹ ಬಹುಪಕ್ಷೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಭಾರತ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯು ಅದರ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ಭಾರತವು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ಆರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮುಂಬರುವ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯು ಇತರ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗಿನ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹತೋಟಿಯನ್ನು ನೀಡಿದೆ.
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು ಅದರ ನೆರೆಹೊರೆಯವರೊಂದಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಚೀನಾದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡಿದೆ. ಕಾಶ್ಮೀರದ ವಿವಾದಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈರತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿನ ಗಡಿ ವಿವಾದದ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತವು ಚೀನಾದೊಂದಿಗೆ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಈ ಸವಾಲುಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಜಾಗತಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ. ಭಾರತದ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಸ್ಥಾನ, ಅದರ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಭಾರತವು ಇಂದು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸವಾಲುಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ:
- ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿವಾದಗಳು: ಭಾರತವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ಎರಡರೊಂದಿಗೂ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ವಿವಾದಗಳು ಯುದ್ಧಗಳು ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ.
- ನೀರಿನ ಭದ್ರತೆ: ಭಾರತವು ತನ್ನ ಜಲ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹಲವಾರು ನೆರೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ, ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ನೀರಿನ ಕೊರತೆಯ ಅಪಾಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ.
- ಇಂಧನ ಭದ್ರತೆ: ಭಾರತವು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲದ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪೂರೈಕೆ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
- ಆರ್ಥಿಕ ಅಸಮಾನತೆ: ಭಾರತವು ಬಡ ಜನರ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಅಸಮಾನತೆಯು ಭಾರತವು ಪರಿಹರಿಸಬೇಕಾದ ಪ್ರಮುಖ ಸವಾಲಾಗಿದೆ.
- ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಸ್ಥಿರತೆ: ಭಾರತದ ನೆರೆಹೊರೆ ಅಸ್ಥಿರ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ. ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ, ಉಗ್ರವಾದ ಮತ್ತು ಬಡತನದ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಭಾರತವು ತನ್ನ ನೆರೆಹೊರೆಯವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ.
ಈ ಸವಾಲುಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಜಾಗತಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ತನ್ನ ಏರಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ. ದೇಶವು ಬಲವಾದ ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಯುವ ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ರೋಮಾಂಚಕ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಆಧುನಿಕ ಭಾರತ: ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಮಹತ್ವ
ಇತ್ತೀಚಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ. ಇದು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ:
- ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ: ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದ ಜಿಡಿಪಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸರಾಸರಿ 7% ದರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಈ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಭಾರತವನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಆಕರ್ಷಕ ತಾಣವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ.
- ಮಿಲಿಟರಿ ಆಧುನೀಕರಣ: ಭಾರತವು ತನ್ನ ಮಿಲಿಟರಿಯನ್ನು ಆಧುನೀಕರಿಸುತ್ತಿದೆ. ದೇಶವು ಈಗ ವಿಶ್ವದ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮಿಲಿಟರಿ ವೆಚ್ಚವಾಗಿದೆ. ಈ ಮಿಲಿಟರಿ ಆಧುನೀಕರಣವು ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ.
- ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಸ್ಥಾನ: ಭಾರತವು ಏಷ್ಯಾ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿನ ಅಡ್ಡಹಾದಿಯಲ್ಲಿರುವ ವ್ಯೂಹಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ದೇಶವು ಉದ್ದವಾದ ಕರಾವಳಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಹಡಗು ಮಾರ್ಗಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಸ್ಥಳವು ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.
- ಮೃದು ಶಕ್ತಿ: ಭಾರತವು ಶ್ರೀಮಂತ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದ ಮೃದು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಮೃದು ಶಕ್ತಿಯು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತದೆ.
ಭಾರತವು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇದಿಕೆಗಳಾದ ಜಿ 20 ಮತ್ತು ಬ್ರಿಕ್ಸ್ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಂಡೋ-ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಅಮೆರಿಕದ ಪ್ರಮುಖ ಮಿತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ.
ಜಾಗತಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಶಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಮಹತ್ವವು ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಆದ್ಯತೆಗಳು
ಭಾರತದ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಆದ್ಯತೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ:
- ನೆರೆಹೊರೆಯವರೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು: ಭಾರತವು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹಲವಾರು ದೇಶಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ. ತನ್ನ ನೆರೆಹೊರೆಯವರೊಂದಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಭಾರತದ ಉನ್ನತ ಆದ್ಯತೆಯಾಗಿದೆ.
- ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭದ್ರತೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ: ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಭಾರತವು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಇತರ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
- ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವುದು: ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಪಾಲುದಾರ. ಇಂಡೋ-ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಭಾರತವು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ನೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
- ಜಾಗತಿಕ ನಾಯಕನಾಗುವುದು: ಭಾರತವು ಜಾಗತಿಕ ನಾಯಕನಾಗುವ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತವು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
ತೀರ್ಮಾನ
ಭಾರತವು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಭದ್ರತಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತವು ಅಮೆರಿಕದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ನಾಯಕನಾಗಲು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ.
